Xuất thân từ một gia đình tư sản, nhưng Ph.Ăngghen đã hiến dâng toàn bộ cuộc đời mình cho sự nghiệp cách mạng của giai cấp công nhân. Ông là người bạn, người đồng chí gần gũi nhất của C.Mác, đã cùng C.Mác xây dựng hệ thống lý luận cách mạng, khoa học của giai cấp công nhân và nhân dân lao động. Trong suốt cuộc đời hoạt động cách mạng, nghiên cứu lý luận, Ph. Ăngghen luôn tích nghiên cứu, tiếp thu, kế thừa những tinh hoa tư tưởng của nhân loại. Đồng thời luôn gắn chặt với thực tiễn phong phú, sinh động của phong trào đấu tranh của giai cấp công nhân. Ông được coi là người đầu tiên phát hiện sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân trong cuộc đấu tranh giải phóng người lao động, xây dựng xã hội mới không có áp bức, bóc lột.
Bước ngoặt vĩ đại nhất của Ph. Ăngghen trong hoạt động lý luận là cùng với C.Mác phát hiện, sáng tạo ra chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử “đã tống cổ chủ nghĩa duy tâm ra khỏi hầm trú ẩn cuối cùng của nó”; phát hiện ra những quy luật khách quan của sự phát triển xã hội và sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân; xây dựng lý luận giá trị thặng dư chỉ ra các quy luật chi phối sự vận động, phát triển và diệt vong tất yếu của chủ nghĩa tư bản. Trong đó, khẳng định sự sụp đổ của giai cấp tư sản và thắng lợi của giai cấp vô sản “là tất yếu như nhau”.
Quá trình hoạt động lý luận bổ sung và phát triển chủ nghĩa Mác, bên cạnh những tác phẩm viết riêng của mình, Ph.Ăngghen đã cùng C.Mác viết chung rất nhiều tác phẩm nhằm củng cố, bổ sung, phát triển những nguyên lý của chủ nghĩa Mác và đấu tranh chống các quan điểm sai trái, duy tâm, phản động của giai cấp tư sản. Bên cạnh đó, Ph.Ăngghen cũng đã bổ sung, phát triển những ý tưởng của C.Mác và tiếp tục hoàn thiện những công việc, những tác phẩm mà C.Mác chưa thực hiện xong. Ông đi sâu nghiên cứu các môn khoa học tự nhiên, quân sự, chính sách quốc tế; viết nhiều bài tổng kết kinh nghiệm các cuộc đấu tranh của giai cấp công nhân. Đặc biệt, Ph.Ăngghen cùng với C.Mác đã soạn thảo Tuyên ngôn của Đảng Cộng sản (1848). Đây là một văn kiện có tính chất cương lĩnh, là vũ khí lý luận, tư tưởng sắc bén của giai cấp công nhân trong cuộc đấu tranh lật đổ sự thống trị xã hội của giai cấp tư sản, xây dựng một chế độ xã hội mới tốt đẹp hơn.
Ph. Ăngghen luôn gần gũi đi sâu tìm hiểu thực tế đời sống của các tầng lớp nhân dân và phong trào đấu tranh của giai cấp công nhân trong xã hội tư bản đương thời. Trong những ngày tháng khó khăn của cách mạng, ông vẫn luôn giữ vững liên lạc với những người lãnh đạo và xây dựng các tổ chức cách mạng của giai cấp công nhân, trở thành lãnh tụ của phong trào đấu tranh của giai cấp công nhân các nước châu Âu ở nửa cuối thế kỷ XIX. Khi tham gia Quốc tế thứ nhất, ông cùng C.Mác đấu tranh không khoan nhượng với các trào lưu tư tưởng phi vô sản, cải lương, cơ hội.
Sau khi C.Mác qua đời, Ph.Ăngghen đã tập trung thời gian, công sức để hoàn thành những công việc mà Mác thực hiện còn giang dở. Ông đảm nhiệm vai trò lãnh đạo tổ chức những người theo chủ nghĩa xã hội ở châu Âu; dành nhiều thời gian, công sức truyền bá tư tưởng, lý luận cách mạng và khoa học của C.Mác, xây dựng các tổ chức cách mạng của giai cấp công nhân. Đồng thời, tiếp tục tuyên truyền, đấu tranh bảo vệ tư tưởng của C.Mác trước sự tấn công, xuyên tạc của các lực lượng thù địch. Bên cạnh đó, ông cũng xem xét lại cả những quan điểm lý luận của chính mình khi thời cuộc thay đổi và cuộc sống đặt ra những vấn đề mới. Đây thật sự là quan điểm biện chứng và phong cách của một nhà khoa học, một nhà cách mạng chân chính.
Trong hệ thống tác phẩm đồ sộ của mình, với tình cảm mãnh liệt, trí tuệ sáng suốt, tầm hiểu biết sâu rộng và sự lăn lộn trong thực tiễn phong trào đấu tranh của giai cấp vô sản, Ph.Ăngghen vừa thể hiện phẩm chất của một lãnh tụ, người thầy vĩ đại của giai cấp vô sản, người chiến sĩ trung thành, tận tụy chiến đấu cho sự tiến bộ xã hội; vừa là một nhà bác học bách khoa, nhà lý luận quân sự thiên tài của giai cấp vô sản và loài người tiến bộ. Ông xứng đáng là “cây vĩ cầm thứ hai” bên cạnh C.Mác. Những tư tưởng vĩ đại của Ph.Ăngghen là khoa học thực sự và cách mạng triệt để, có giá trị bền vững và sức sống mạnh liệt trước mọi thử thách, đã và đang soi sáng cho giai cấp vô sản, nhân loại tiến bộ tiến lên phía trước, hướng tới một tương lai tốt đẹp. Đó là những tư tưởng có ý nghĩa thời đại rất to lớn
Ngày nay, mặc dù thực tiễn có nhiều biến đổi, nhưng tư tưởng của Ph.Ăngghen về chủ nghĩa xã hội khoa học, vai trò sứ mệnh lịch sử của giai cấp, công tác xây dựng Đảng vẫn còn nguyên giá trị. Chủ nghĩa Mác – Lênin vẫn là nền tảng tư tưởng và hành động cho các Đảng Cộng sản và phong trào công nhân quốc tế. Kiên định, vận dung và phát triển sáng tạo chủ nghĩa Mác – Lênin vào thực tiễn cách mạng Việt Nam, Đảng ta luôn bám sát thực tiễn, đề ra đường lối lãnh đạo phù hợp với điều kiện của từng giai đoạn cách mạng và giành được những thành tựu có ý nghĩa quan trọng trong sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc, thống nhất đất nước, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.
Hơn 90 năm ra đời và phát triển, Ðảng ta và Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn kiên định, vận dụng và phát triển sáng tạo chủ nghĩa Mác – Lênin vào điều kiện cụ thể của cách mạng nước ta, đề ra đường lối cách mạng đúng đắn, đưa cách mạng Việt Nam hòa vào phong trào cách mạng của thế giới; tập hợp, đoàn kết, phát huy sức mạnh to lớn của nhân dân, kết hợp với sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại, đưa con thuyền cách mạng Việt Nam vượt qua muôn vàn khó khăn, thử thách, giành được những thắng lợi vĩ đại có ý nghĩa lịch sử. Đó là bằng chứng hùng hồn, sinh động khẳng định sự đúng đắn, vai trò và ý nghĩa to lớn của chủ nghĩa Mác – Lênin, mà Ph.Ăngghen là một trong những lãnh tụ sáng lập.
Đánh giá về Ph.Ăngghen, V.I.Lênin đã viết: Ph.Ăngghen là nhà bác học và người thầy lỗi lạc nhất của giai cấp vô sản hiện đại trong toàn thế giới văn minh. Kỷ niệm 203 năm ngày sinh Ph.Ăngghen, mỗi chúng ta mãi trân trọng tất cả những gì Ông đã cống hiến cho khoa học, cho cuộc đấu tranh của giai cấp vô sản vì lương tri và phẩm giá con người, vì sự bình đẳng và tiến bộ xã hội của các quốc gia, dân tộc trên thế giới. Đồng thời, cũng hết sức trân trọng và học tập ở Ông tấm gương sáng ngời về nhân cách của người chiến sĩ cộng sản, đức khiêm tốn, sống có nghĩa, có tình, trong sáng, thủy chung với người bạn, người đồng chí của mình là C.Mác. Cùng với giai cấp công nhân và những người cộng sản trên toàn thế giới, giai cấp công nhân và những người cộng sản Việt Nam tự hào và biết ơn vô hạn đối với Ph.Ăngghen, nhà tư tưởng, lãnh tụ vĩ đại của mình./.
