Từ biến chủng Omicron, nghĩ về bất công trong khả năng tiếp cận vaccine COVID-19

Trong khi các nhà dân chửi người Việt chỉ đơn thuần công kích việc Việt Nam chậm mua vaccine ngừa COVID-19, khiến lượng ca nhiễm tăng vọt sau sự xuất hiện của biến chủng Delta, một bài báo mới đây trên tờ The Conversation lại bổ sung một góc nhìn khác. Tựa đề bài báo khẳng định: “Sự bất công về vaccine ngừa COVID-19 đã cho phép biến thể Omicron xuất hiện”. Các nước nghèo gặp nhiều khó khăn hơn các nước giàu trong việc tiếp cận vaccine, và tình trạng này đã làm chậm lại các kế hoạch đạt miễn dịch toàn cầu, khiến dịch bệnh kéo dài, làm các biến thể mới của nCoV phát sinh liên tục.

Chẳng hạn, biến thể Omicron phát sinh ở Nam Phi, sau đó lây lan ra toàn cầu. Tỉ lệ tiêm chủng COVID-19 của Canada là 76%, cao gấp 10 lần so với tỉ lệ tiêm chủng ở các nước châu Phi. Hiện nay, nhiều nước giàu đã bắt đầu tiến hành tiêm chủng mũi vaccine thứ 3 hoặc 4, trong khi đa phần dân số Châu Phi chưa được tiêm mũi đầu tiên. Đây là một cách phòng dịch thiếu hiệu quả, vì nó giữ các nước nghèo ở trong tình trạng không được miễn dịch, khiến các biến chủng mới tiếp tục phát sinh, rồi lây nhiễm cho cư dân của các nước phát triển.

Vì sao tình trạng bất công này lại xuất hiện? Khi dịch COVID-19 mới bùng phát, các nước giàu đã đặt hàng trước một lượng lớn vaccine, vào lúc mà vaccine mới chỉ đang được phát triển chứ chưa được thử nghiệm. Các nhà sản xuất chấp thuận các đơn hàng đặt trước này, vì họ cần tiền để phát triển vaccine. Kết quả là cho đến nay, các nhà sản xuất vẫn đang giải quyết đơn hàng đặt trước cho các nước giàu, khiến phần còn lại của thế giới khó mua vaccine của họ.

Để khắc phục vấn đề, các nước giàu đã cam kết sẽ cung cấp khả năng tiếp cận vắc-xin một cách công bằng trên toàn cầu thông qua cơ chế COVAX. Nhưng cho đến nay, họ đã không đáp ứng các cam kết của mình một cách đầy đủ.

Như vậy, ngay từ đầu, việc tiếp cận vaccine vốn dĩ không đã phải là một trò chơi công bằng. Trong một chừng mực nào đó, việc Việt Nam đa dạng hóa nguồn cung vaccine, thay vì chỉ mua của phương Tây, là rất dễ hiểu. Nếu muốn phản biện chính sách về vaccine của Việt Nam một cách xác đáng, giới dân chửi cần ghi nhận cả thực tế này.