Bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ trên không gian mạng và vai trò của cơ quan quản lý nhà nước

Hiện nay vấn đề bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ (SHTT) trên không gian mạng vẫn chưa được quan tâm đúng mức, nhất là từ phía các doanh nghiệp (DN). Chỉ khi nào các DN quan tâm, nhận thức về quyền SHTT thì sẽ giải quyết được các vụ việc liên quan đến hỗ trợ pháp lý khi các DN bị tranh chấp. Đây là thông tin vừa được các chuyên gia cho biết tại từ tọa đàm "Bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ cho doanh nghiệp Việt trên môi trường số".

Bảo vệ quyền lợi chính đáng đối với cộng đồng sáng tạo

Tại tọa đàm, ông Võ Thanh Hải, Giám đốc Viettel Media (thuộc Tập đoàn Viettel) cho biết, vi phạm bản quyền tại Việt Nam là một bài toán nhức nhối. Tuy nhiên, trong thời gian qua, với sự tham gia quyết liệt của Bộ TT&TT và các bộ ngành, vấn đề vi phạm bản quyền đã được cải thiện. “Vai trò của nhà nước và cơ quan quản lý đứng ra thúc đẩy quá trình này và trực tiếp đàm phán với các doanh nghiệp, nền tảng quốc tế rất rõ nét. Điều đó tạo nền tảng cho bước tiến tiếp theo là bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ cho doanh nghiệp trong nước”, ông Võ Thanh Hải cho biết thêm.

Ông Võ Thanh Hải, Giám đốc Viettel Media chia sẻ tại tọa đàm.

Theo ông Võ Thanh Hải, trong khi các doanh nghiệp nhất là startup còn hạn chế về nguồn lực thì sự hỗ trợ của cơ quan Nhà nước có vai trò quan trọng. Các vi phạm truyền thống như website lậu rất khó quản lý được bởi trang web này đóng, nội dung sẽ được đưa lên trang khác. Việc chặn domain, website lậu chưa có cơ chế chặt chẽ và nhanh chóng để thực thi. Nếu chặn được những đối tượng này một cách hiệu quả, môi trường kinh doanh tại Việt Nam sẽ được cải thiện rất nhiều, giúp cho nền kinh tế nói chung. 

Ông Võ Thanh Hải cũng mong muốn, Trung tâm Bảo vệ các sản phẩm nội dung số (Cục PTTH và TTĐT, Bộ TT&TT) vừa được thành lập đóng vai trò tích cực và trọng yếu trong vấn đề này, tạo ra cơ chế để các doanh nghiệp đăng ký bản quyền, có phương pháp làm việc về mặt kỹ thuật, liên quan đến những biện pháp của nhà mạng. “Nhà mạng tự chặn rất khó vì phát sinh lưu lượng data, doanh thu, song nếu có sự tham gia của cơ quan quản lý một cách triệt để và nhanh chóng, không cần văn bản, công văn, giấy tờ, đấy là việc chúng ta hoàn toàn có thể làm được để bảo vệ quyền lợi chính đáng đối với cộng đồng sáng tạo - một cộng đồng mong manh, thiếu nguồn lực”.

Trong khi đó, nhiều doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực nội dung số mong muốn cần có chế tài cụ thể, công bằng trong lĩnh vực bản quyền sở hữu trí tuệ. Tại tọa đàm, ông Nguyễn Ngọc Hân, Giám đốc Thủ đô Multimedia chia sẻ, nhiều doanh nghiệp Việt đang hoang mang bởi đã thực hiện các thủ tục đăng ký sở hữu ở cả Việt Nam và nước ngoài nhưng vẫn xảy ra tranh chấp, hậu quả là mất thời gian, nguồn lực. Do đó, các doanh nghiệp kêu gọi sự đồng hành và những giải pháp tổng thể để phát triển.

Ông Nguyễn Ngọc Hân, Giám đốc Thủ đô Multimedia phát biểu tại tọa đàm.

Là một đơn vị đang vướng phải tranh chấp bản quyền ở nhiều thị trường quốc tế, ông Tạ Mạnh Hoàng, CEO Sconnect cho biết doanh nghiệp phải đối mặt với nhiều khó khăn khi đối thủ (Entertainment One UK Limited) lợi dụng chính sách của các nền tảng xuyên biên giới để cạnh tranh không lành mạnh trong vụ việc “sói Wolfoo” và “lợn Peppa”.

Đến nay, hoạt động của Sconnect bị gián đoạn khi phải dồn nguồn lực triển khai thủ tục pháp lý và không thể kinh doanh với đối tác. Do đó, sự đồng hành của các cơ quan quản lý, hiệp hội có ý nghĩa lớn với doanh nghiệp khi phát sinh tranh chấp quốc tế.

Theo ông Hoàng, hiện Việt Nam có khoảng 700.000 doanh nghiệp tham gia vào nền kinh tế số. Hành lang pháp lý đã có nhưng thực tế rất khó áp dụng cho các nền tảng xuyên biên giới cung cấp dịch vụ qua mạng internet. Thiếu các công cụ hữu hiệu để chống độc quyền, chống cạnh tranh không lành mạnh, bảo vệ các doanh nghiệp Việt Nam trên không gian mạng…

Doanh nghiệp nội dung số phải có ý thức về quyền sở hữu trí tuệ

Ông Trần Lê Hồng, Phó cục trưởng Cục SHTT (Bộ KH&CN) cho biết, quyền SHTT là vấn đề phức tạp, có chuyên môn sâu, các DN cần quan tâm, nhận thức và tiếp cận một cách rõ ràng, chuyên nghiệp, nếu không sẽ rất khó giải quyết được các vụ việc liên quan đến SHTT khi bị tranh chấp, nhất là trên không gian mạng.

Hiện nay, các cơ quan nhà nước đã và đang nỗ lực xây dựng, phát triển môi trường lành mạnh về SHTT nên các DN cần phải chung tay, vì đó là quyền lợi của DN. Tuy nhiên, việc hưởng ứng của DN trong sở hữu trí tuệ thực sự là vấn đề lớn. Điều này thể hiện tại các cuộc họp liên quan đến vấn đề SHTT, rất ít DN được mời tham dự.

Phó cục trưởng Cục SHTT (Bộ KH&CN) Trần Lê Hồng chia sẻ, chúng ta cần khẳng định, chứng minh bản quyền SHTT của mình trên không gian mạng.

Cũng theo ông Trần Lê Hồng, khi có tài sản có giá trị, DN tìm mọi cách bảo vệ, nhưng với tài sản trí tuệ thì lại chưa. "Chúng tôi mong muốn thời gian tới, DN cần thay đổi nhận thức này, vì hiện nay, cơ quan quản lý nhà nước như chúng tôi đang đơn độc trong vấn đề này, do các DN chưa có các hành động cụ thể".

Lấy ví dụ về vụ việc cạnh tranh giữa Sconnect (DN của Việt Nam) và EO (đối thủ mạnh của Anh là Entertaiment One) về nhân vật hoạt hình Wolfoo và Pepa Pig, ông Trần Lê Hồng cho rằng, các đề xuất của DN đối với cơ quan nhà nước trong việc can thiệp với các nền tảng, đảm bảo quyền của DN Việt Nam ở nước ngoài… cần được đánh giá trong bối cảnh hợp lý, do quyền SHTT có tính chất lãnh thổ. Nếu nhân vật Wolfoo được sáng tạo ở Việt Nam thì chỉ được bảo vệ ở Việt Nam. Khi nói đến yêu cầu xử lý thì ở mỗi quốc gia sẽ được bảo vệ theo pháp luật ở quốc gia hiện hành. Do đó, chúng ta cần khẳng định quyền SHTT của mình đầu tiên.

Quang cảnh tọa đàm.

Về các bước thực hiện gỡ bỏ, phát hiện và bảo hộ bản quyền nội dung số, ông Nguyễn Quang Đồng, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Chính sách và Phát triển Truyền thông (IPS) cho rằng, doanh nghiệp Việt Nam vẫn chưa sẵn sàng về mặt pháp lý khi tham gia môi trường toàn cầu.

"Đây là quy trình dân sự, tranh chấp giữa doanh nghiệp - doanh nghiệp và sẽ đi theo tranh chấp dân sự. Do đó, các cơ quan Nhà nước không thể tham gia hỗ trợ vào các tranh chấp này, nhất là việc yêu cầu các nền tảng xuyên biên giới", ông Đồng nhấn mạnh và khuyến nghị doanh nghiệp nên tìm hiểu kỹ các quy định pháp luật đặc biệt là trên môi trường quốc tế bởi các nền tảng toàn cầu đã có công cụ giúp chúng ta bảo vệ nội dung, xây dựng bằng chứng mình là chủ hợp pháp của các sản phẩm nội dung đó.

Cũng tại tọa đàm, nhiều chuyên gia đều cho rằng, các DN cần phải có nhận thức đầy đủ về bảo vệ quyền SHTT của mình trên môi trường mạng và hãy bảo vệ bản quyền của chính mình từ khi có ý tưởng, việc này sẽ là cơ sở pháp lý quan trọng trong việc bảo hộ bản quyền.